Sellýuloza efir, materialyň fiziki aýratynlyklaryny we gurluşyk işini gowulandyrmak üçin palçyk, poroşok, örtük we beýleki önümleri gurmakda giňden ulanylýan möhüm gurluşyk materialydyr. Sellýuloza efiriniň esasy düzüm böleklerine sellýulozanyň esasy gurluşy we himiki üýtgemeler bilen girizilen ornuny tutýanlar girýär, bu bolsa özboluşly çözülişi, galyňlaşmagy, suwuň saklanmagy we reologiki aýratynlyklaryny berýär.
1. Sellýulozanyň esasy gurluşy
Sellýuloza tebigatda iň köp ýaýran polisakaridlerden biridir, esasan ösümlik süýümlerinden emele gelýär. Sellýuloza efiriniň esasy düzüm bölegi bolup, onuň esasy gurluşyny we häsiýetlerini kesgitleýär. Sellýuloza molekulalary uzyn zynjyr gurluşyny emele getirmek üçin β-1,4-glikozid baglanyşyklary bilen birleşdirilen glýukoza birliklerinden durýar. Bu çyzykly gurluş sellýuloza ýokary güýç we ýokary molekulýar agram berýär, ýöne suwda erginligi pes. Sellýulozanyň suwda çözülişini gowulandyrmak we gurluşyk materiallarynyň zerurlyklaryna uýgunlaşmak üçin sellýuloza himiki taýdan üýtgedilmeli.
2. Eterifikasiýa reaksiýasynyň ornuny tutýanlar
Sellýuloza efiriniň özboluşly aýratynlyklary, esasan, sellýuloza we efir birleşmeleriniň gidroksil topary (-OH) arasynda efirleşme reaksiýasy bilen girizilen ornuny tutýanlar tarapyndan gazanylýar. Adaty ornuny tutýanlara metoksi (-OCH₃), etoksi (-OC₂H₅) we gidroksipropil (-CH₂CHOHCH₃) degişlidir. Bu ornuny tutýanlar, sellýulozanyň erginligini, galyňlaşmagyny we suwuň saklanmagyny üýtgedýär. Dürli girizilen ornuny tutýanlara görä, sellýuloza efirleri metil sellýuloza (MC), gidroksietil sellýuloza (HEC), gidroksipropil metil sellýuloza (HPMC) we beýleki görnüşlere bölünip bilner.
Metil sellýuloza (MC): Metil sellýuloza, sellýuloza molekulasyndaky gidroksil toparlara metiliň ornuny tutýanlary (-OCH₃) girizmek arkaly emele gelýär. Bu sellýuloza efiriniň suwda erginligi we galyňlaşdyryjy häsiýetleri bar we gury minomda, ýelimlerde we örtüklerde giňden ulanylýar. MC suwuň ajaýyp saklanmagyna eýedir we gurluşyk materiallarynda suw ýitgisini azaltmaga kömek edýär, minom we poroşokyň ýelmeşmegini we berkligini üpjün edýär.
Gidroksietil sellýuloza (HEC): Gidroksietil sellýuloza, gidroksietiliň ornuny tutýanlary (-OC₂H₅) girizmek arkaly emele gelýär, bu bolsa ony suwda ereýän we duzlara çydamly edýär. HEC köplenç suw esasly örtüklerde, lateks boýaglarynda we gurluşyk goşundylarynda ulanylýar. Ajaýyp galyňlaşdyrma we film emele getiriji aýratynlyklara eýedir we materiallaryň gurluşyk işini ep-esli ýokarlandyryp biler.
Gidroksipropil metilseluloza (HPMC): Gidroksipropil metilseluloza gidroksipropiliň (-CH₂CHOHCH₃) we metiliň ornuny tutýanlaryň bir wagtda girizilmegi netijesinde emele gelýär. Sellýuloza efiriniň bu görnüşi, gury minom, kafel ýelimleri we daşarky diwar izolýasiýa ulgamlary ýaly gurluşyk materiallarynda ajaýyp suw saklanyşyny, ýaglanmagyny we işleýşini görkezýär. HPMC-de gowy temperatura garşylygy we aýaz garşylygy bar, şonuň üçin aşa howa şertlerinde gurluşyk materiallarynyň işleýşini netijeli gowulandyryp biler.
3. Suwuň erginligi we galyňlygy
Sellýuloza efiriniň suwda çözülişi onuň ornuny tutmagyň görnüşine we derejesine baglydyr (ýagny, her glýukoza birligine çalşylýan gidroksil toparlarynyň sany). Degişli çalyşma derejesi sellýuloza molekulalaryna suwda birmeňzeş ergin emele getirmäge mümkinçilik berýär, bu bolsa materialyň gowy galyňlaşma aýratynlyklaryny berýär. Gurluşyk materiallarynda galyňlaşdyryjy hökmünde sellýuloza efirleri minomyň ýelimliligini ýokarlandyryp, materiallaryň bölünmeginiň we bölünmeginiň öňüni alyp biler we şeýlelik bilen gurluşyk işini gowulandyryp biler.
4. Suwuň saklanmagy
Sellýuloza efiriniň suwuň saklanmagy gurluşyk materiallarynyň hili üçin möhümdir. Howa we poroşok ýaly önümlerde sellýuloza efir suwuň çalt bugarmagynyň öňüni almak üçin materialyň üstünde dykyz suw plyonkasyny döredip biler we şeýlelik bilen materialyň açyk wagtyny we işleýşini uzaldar. Bu, baglanyşyk güýjüni gowulaşdyrmakda we ýarylmagyň öňüni almakda möhüm rol oýnaýar.
5. Reologiýa we gurluşyk işleri
Sellýuloza efiriniň goşulmagy gurluşyk materiallarynyň reologiki aýratynlyklaryny, ýagny daşarky güýçlerdäki materiallaryň akymyny we deformasiýa häsiýetini ep-esli gowulandyrýar. Suwuň saklanmagyny we howanyň ýaglanmagyny gowulaşdyryp, materiallaryň geçirijiligini we gurluşygynyň aňsatlygyny ýokarlandyryp biler. Pürkmek, döwmek we örmek ýaly gurluşyk işlerinde sellýuloza efir garşylygy azaltmaga we iş netijeliligini ýokarlandyrmaga kömek edýär, şol bir wagtyň özünde egrem-bugram örtügi üpjün edýär.
6. Gabat gelmek we daşky gurşawy goramak
Sellýuloza efir, sement, gips, hek we ş.m. ýaly dürli gurluşyk materiallary bilen oňat utgaşyklyga eýe. Gurluşyk döwründe materialyň durnuklylygyny üpjün etmek üçin beýleki himiki komponentler bilen ýaramaz täsir etmez. Mundan başga-da, sellýuloza efir, esasan tebigy ösümlik süýümlerinden emele gelýän, daşky gurşawa zyýany ýok we häzirki zaman gurluşyk materiallarynyň daşky gurşawy goramak talaplaryna laýyk gelýän ýaşyl we ekologiýa taýdan arassa goşundy.
7. Beýleki üýtgedilen maddalar
Sellýuloza efiriniň öndürijiligini has-da gowulandyrmak üçin hakyky önümçilikde beýleki üýtgedilen maddalar girizilip bilner. Mysal üçin, käbir öndürijiler silikon, parafin we beýleki maddalar bilen birleşip, sellýuloza efiriniň suwa garşylygyny we howa garşylygyny ýokarlandyrarlar. Bu üýtgedilen maddalaryň goşulmagy, adatça daşarky diwar örtüklerinde ýa-da suw geçirmeýän minomlarda materialyň geçirijiligine we çydamlylygyny ýokarlandyrmak ýaly aýratyn amaly talaplara laýyk gelýär.
Gurluşyk materiallarynda möhüm düzüm bölegi hökmünde sellýuloza efiriniň galyňlaşmagy, suwuň saklanmagy we gowulaşan reologiki aýratynlyklary ýaly köp wezipeli häsiýetleri bar. Onuň esasy düzüm bölekleri sellýulozanyň esasy gurluşy we efirleşme reaksiýasy bilen girizilen ornuny tutýanlardyr. Dürli sellýuloza efirleri, olaryň ornuny tutýanlaryň tapawudy sebäpli gurluşyk materiallarynda dürli amaly we çykyşlary bar. Sellýuloza efirleri diňe bir materiallaryň gurluşyk işini gowulandyrmak bilen çäklenmän, binalaryň umumy hilini we hyzmat ediş möhletini hem gowulaşdyryp biler. Şonuň üçin sellýuloza efirleriniň häzirki zaman gurluşyk materiallarynda giň ulanylyş mümkinçilikleri bar.
Iş wagty: 18-2024-nji sentýabr