Sellýuloza efir (CE) sellýulozany himiki taýdan üýtgetmek arkaly alnan önümleriň synpydyr. Sellýuloza ösümlik öýjük diwarlarynyň esasy düzüm bölegi bolup, sellýuloza efirleri sellýulozadaky käbir gidroksil toparlarynyň (–OH) eterifikasiýasy netijesinde emele gelen polimerlerdir. Gurluşyk materiallary, lukmançylyk, iýmit, kosmetika we ş.m. ýaly köp ugurlarda giňden ulanylýar we özboluşly fiziki we himiki aýratynlyklary we köp taraplylygy sebäpli dürli pudaklarda giňden ulanylýar.
1. Sellýuloza efirleriniň klassifikasiýasy
Sellýuloza efirleri himiki gurluşdaky ornuny tutýanlaryň görnüşlerine görä dürli görnüşlere bölünip bilner. Iň ýaýran klassifikasiýa ornuny tutýanlaryň tapawudyna esaslanýar. Adaty sellýuloza efirleri aşakdakylardyr:
Metil sellýuloza (MC)
Metil sellýuloza, sellýuloza molekulasynyň gidroksil bölegini metil (–CH₃) bilen çalyşmak arkaly emele gelýär. Gowy galyňlaşdyrma, film emele getiriji we baglanyşyk häsiýetlerine eýedir we köplenç gurluşyk materiallarynda, örtüklerde, derman önümçiliginde we azyk senagatynda ulanylýar.
Gidroksipropil metilseluloza (HPMC)
Gidroksipropil metilseluloza umumy sellýuloza efir bolup, suwuň has gowy çözülişi we himiki durnuklylygy sebäpli gurluşyk materiallarynda, lukmançylykda, gündelik himiki serişdelerde we azyk meýdanlarynda giňden ulanylýar. HPMC, suwuň saklanmagy, galyňlaşmagy we durnuklylygy ýaly häsiýetli sellýuloza efiridir.
Karboksimetil sellýuloza (CMC)
Karboksimetil sellýuloza, karboksimetil (–CH₂COOH) toparlaryny sellýuloza molekulalaryna girizmek arkaly döredilen anion sellýuloza efiridir. CMC ajaýyp suwda çözülişine eýe we köplenç galyňlaşdyryjy, stabilizator we saklaýjy serişde hökmünde ulanylýar. Iýmitde, lukmançylykda we kosmetikada möhüm rol oýnaýar.
Etil sellýuloza (EC)
Etil sellýuloza, sellýulozadaky gidroksil toparyny etil (–CH₂CH₃) bilen çalyşmak arkaly alynýar. Gowy gidrofobiýa eýe we köplenç derman örtügi we derman senagatynda gözegçilikde saklanýan material hökmünde ulanylýar.
2. Sellýuloza efirleriniň fiziki we himiki aýratynlyklary
Sellýuloza efirleriniň fiziki we himiki aýratynlyklary, sellýuloza efiriniň görnüşi, ornuny tutýan görnüşi we çalyşma derejesi ýaly faktorlar bilen ýakyndan baglanyşyklydyr. Onuň esasy aýratynlyklary aşakdakylary öz içine alýar:
Suwuň çözülişi we çözülişi
Sellýuloza efirleriniň köpüsinde suwda gowy ergin bar we sowuk ýa-da gyzgyn suwda eräp, aç-açan kolloid erginini emele getirip biler. Mysal üçin, HPMC, CMC we ş.m. suwda çalt eräp, ýokary ýapyşykly ergin emele getirip biler, bu galyňlaşma, asma we filmiň emele gelmegi ýaly funksional talaplar bilen amaly ssenariýalarda giňden ulanylýar.
Galyňlaşma we film dörediji aýratynlyklar
Sellýuloza efirleri gaty galyňlaşdyryjy häsiýetlere eýedir we suwly erginleriň ýapyşygyny netijeli ýokarlandyryp biler. Mysal üçin, gurluşyk materiallaryna HPMC goşmak, minomyň plastikligini we işleýşini gowulaşdyryp, sarkma garşy häsiýetleri güýçlendirip biler. Şol bir wagtyň özünde, sellýuloza efirleri gowy film emele getiriji häsiýetlere eýedir we obýektleriň üstünde birmeňzeş gorag filmini emele getirip biler, şonuň üçin olar örtüklerde we neşe örtüklerinde giňden ulanylýar.
Suwuň saklanmagy we durnuklylygy
Sellýuloza efirleri, esasanam gurluşyk materiallary pudagynda gowy suw saklamak ukybyna eýedir. Sellýuloza efirleri köplenç sement harçlarynyň suwuň saklanmagyny gowulandyrmak, minomyň gysylmagynyň ýarylmagyny azaltmak we minomyň hyzmat möhletini uzaltmak üçin ulanylýar. Iýmit meýdanynda, CMC iýmitiň guramagyny gijikdirmek üçin nemlendiriji hökmünde hem ulanylýar.
Himiki durnuklylyk
Sellýuloza efirleri kislota, aşgar we elektrolit erginlerinde gowy himiki durnuklylygy görkezýär we dürli çylşyrymly himiki şertlerde gurluşyny we işleýşini saklap bilýär. Bu, beýleki himiki serişdeleriň päsgelçiliksiz dürli pudaklarda ulanylmagyna mümkinçilik berýär.
3. Sellýuloza efiriniň önümçilik prosesi
Sellýuloza efiriniň önümçiligi esasan tebigy sellýulozanyň eterifikasiýa reaksiýasy bilen taýýarlanýar. Esasy proses ädimleri sellýulozanyň aşgarlanmagy bejermek, eterifikasiýa reaksiýasy, arassalamak we ş.m.
Alkalizasiýa bejergisi
Ilki bilen, sellýulozadaky gidroksil bölegini ýokary işjeň alkogol duzlaryna öwürmek üçin tebigy sellýuloza (pagta, agaç we ş.m.) aşgarlanýar.
Eterifikasiýa reaksiýasy
Alkalizasiýa edilenden soň sellýuloza efirleýji serişde (metil hlorid, propilen oksidi we ş.m.) bilen sellýuloza efirini emele getirýär. Reaksiýa şertlerine baglylykda dürli sellýuloza efirlerini alyp bolýar.
Arassalamak we guratmak
Reaksiýadan emele gelen sellýuloza efir, poroşok ýa-da granular önüm almak üçin arassalanýar, ýuwulýar we guradylýar. Soňky önümiň arassalygy we fiziki aýratynlyklary soňraky gaýtadan işlemek tehnologiýasy bilen dolandyrylyp bilner.
4. Sellýuloza efiriniň amaly meýdanlary
Sellýuloza efirleriniň özboluşly fiziki we himiki aýratynlyklary sebäpli köp pudaklarda giňden ulanylýar. Esasy programma meýdanlary aşakdakylar:
Gurluşyk materiallary
Gurluşyk materiallary pudagynda sellýuloza efirleri esasan sement harpy we gips esasly önümler üçin galyňlaşdyryjy we suw saklaýjy serişde hökmünde ulanylýar. HPMC we MC ýaly sellýuloza efirleri minomyň gurluşyk işini gowulandyryp, suwuň ýitgisini azaldyp biler we şeýlelik bilen ýelmeşmegi we ýarylmaga garşylygy ýokarlandyryp biler.
Lukmançylyk
Derman senagatynda sellýuloza efirleri dermanlar üçin örtük serişdesi, planşetler üçin ýelimler we gözegçilik astyna alynýan materiallar hökmünde giňden ulanylýar. Mysal üçin, HPMC köplenç neşe film örtüklerini taýýarlamak üçin ulanylýar we gowy gözegçilikde saklaýan täsir edýär.
Iýmit
CMC köplenç azyk senagatynda galyňlaşdyryjy, emulsifikator we stabilizator hökmünde ulanylýar. Içgilerde, süýt önümlerinde we bişirilen önümlerde giňden ulanylýar we iýmitiň tagamyny we nemlendiriji aýratynlyklaryny gowulandyryp biler.
Kosmetika we gündelik himiki maddalar
Sellýuloza efirleri kosmetika we gündelik himiki maddalarda galyňlaşdyryjy we emulsifikator we stabilizator hökmünde ulanylýar, bu gowy yzygiderliligi we gurluşy üpjün edip biler. Mysal üçin, HPMC köplenç diş pastasy we şampun ýaly önümlerde özüne çekiji duýgy we durnukly asma effekti bermek üçin ulanylýar.
Örtükler
Örtükler pudagynda örtükleriň gurluşyk öndürijiligini ýokarlandyryp, tekizlemäni gowulandyryp we boýag filminiň hilini üpjün edip bilýän galyňlaşdyryjylar, film döredijiler we asma serişdeler hökmünde sellýuloza efirleri ulanylýar.
5. Sellýuloza efirleriniň geljekde ösüşi
Daşky gurşawy goramaga bolan islegiň artmagy bilen, gaýtadan dikeldilýän çeşmelerden emele gelen sellýuloza efiriniň giň ösüş perspektiwalary bar. Onuň biodegrasiýa, täzelenip bilmek we köpugurlylygy geljekde ýaşyl materiallar, zaýalanýan materiallar we akylly materiallar pudagynda has giňden ulanylmagyna garaşylýar. Mundan başga-da, sellýuloza efirinde biomedikal in engineeringenerçilik we ösen materiallar ýaly ýokary bahaly ugurlarda has köp gözleg we ösüş potensialy bar.
Möhüm himiki önüm hökmünde sellýuloza efiriniň ulanylyş gymmaty giňdir. Ajaýyp galyňlygy, suwuň saklanmagy, film emele getirmegi we himiki durnuklylygy bilen gurluşyk, lukmançylyk we azyk ýaly köp ugurlarda ornuny tutup bilmez. Geljekde tehnologiýanyň yzygiderli ösmegi we daşky gurşawy goramak düşünjeleriniň wagyz edilmegi bilen, sellýuloza efiriniň ulanylyş perspektiwalary has giň bolar we dürli pudaklaryň durnukly ösüşine goşant goşar.
Iş wagty: 24-2024-nji sentýabr